*Aπαγορεύεται η μερική ή ολόκληρη αναδημοσίευση άρθρων και κειμένων χωρίς την γραπτή έγκριση του ΑΡΧΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ

Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ

ΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Τεντζεράκης Χρήστος

Πρόεδρος “Αρχείου Ελληνικού Χορού”

& Πρόεδρος Ι.Ο.V Greece

Η μελέτη του χορού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς μας δίνει πληροφορίες για την ίδια την κοινωνία και τις ηθικές, πολιτισμικές και αισθητικές αξίες της, οι οποίες αποτυπώνονται στη χορευτική πρακτική.

Ο χορός μελετάται "στη διαδικασία της μετάβασης του στο Αστικό περιβάλλον" ως ένα διαχρονικό κοινωνικό γεγονός, όπως αυτό συναντάται μετασχηματιζόμενο μέσα στην εξελικτική του πορεία στο χρόνο, χωρίς να θεωρούνται υποδεέστερες οι νέες μορφές χορευτικής διαδικασίας στο αστικό περιβάλλον.

Εκτός από τα ερευνητικά δεδομένα για την παραδοσιακή κοινωνία, οι συνθήκες αστικοποίησης και τα στοιχεία που διαμόρφωσαν το χορευτικό γεγονός στο περιβάλλον των Αστικών κέντρων, αποτελούν πολύτιμο πληροφοριακό υλικό για να επισημανθεί η υφιστάμενη σχέση μεταξύ χορού, κοινωνικού περιβάλλοντος και αξιών που είναι συναρτημένες με το χορό, στις διάφορες μορφές της πολιτισμικής του επιβίωσης.

Ο χορός στον αγροτικό και στον αστικό χώρο

 Ο χορός, ως ενσώματη, μνήμη αναδεικνύεται στο παραδοσιακό περιβάλλον σε ένα σύνθετο μέσο αποτύπωσης της κοινωνίας και ταυτόχρονα τροφοδότησης της μνήμης και κατά συνέπεια της ιστορίας. Ενσωματώνει την κοινωνική και πολιτισμική γνώση της κοινότητας, και με την επαναληπτικότητα των χορευτικών εκδηλώσεων, την αναπαριστά και τη μεταβιβάζει στις νεότερες γενεές, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό την πολιτισμική συνέχεια της κοινότητας.

Η περίοδος της μετάβασης στο σύγχρονο αστικοποιημένο περιβάλλον είναι μια βαθιά τομή σε μια εθιμική διαδικασία αιώνων. Η εξασθένηση της συλλογικής μνήμης-συνέπεια της αστικοποίησης και της επακόλουθης κοινωνικής αναδιοργάνωσης- αποδυναμώνει τα συμβολικά συστήματα επικοινωνίας (Χορός Μουσική τραγούδι κλπ), με αποτέλεσμα πολλά χορευτικά έθιμα και τελετουργίες να ατονούν ή να χάνονται αφού εκλείπουν οι λόγοι που τα συντηρούσαν στο αγροτικό περιβάλλον.

Σε αρκετά χωριά σήμερα στην ύπαιθρο, εορτές και χορευτικά δρώμενα εξακολουθούν να είναι ζωντανά, διατηρώντας στο τελετουργικό τους πλαίσιο πολλά από τα στοιχεία της παραδοσιακής κοινωνίας. Παραμένουν όμως στο κοινωνικό προσκήνιο με άλλη χρησιμότητα και άλλες λειτουργίες που σχετίζονται με την κοινωνικότητα, την τοπική ταυτότητα, την επίδειξη, το ρόλο των φύλων, τον ανταγωνισμό, την ψυχαγωγία, αλλά κυρίως με την ανανέωση της σχέσης των ξενιτεμένων αστών με τη γενέθλια γη.

Στο αστικό περιβάλλον, σαν επακόλουθο της ανάγκης να μην αποκοπούν οι άνθρωποι από τις ρίζες τους, έχουμε την εμφάνιση των συλλόγων και της διδασκαλίας του χορού. Μέσα από τη λειτουργία των συλλόγων και των χορευτικών παραστάσεων, έρχονται "μνημονικά" οι νεότερες γενιές σε επαφή με την παράδοση. Με τον τρόπο αυτό οι πολιτιστικοί φορείς λειτουργούν ως αγωγοί και τροφοδότες με νέους χορευτές, των διάφορων χορευτικών εκδηλώσεων και των πανηγυριών στην επαρχία, όπου η γενιά των "αστών χορευτών", έχει την ευκαιρία να συμμετέχει και «βιωματικά» στα χορευτικά δρώμενα.

Οι εκδηλώσεις που οργανώνονται από τους πολιτιστικούς φορείς για τα μέλη τους, -στον τόπο διαμονής ή την ιδιαίτερη πατρίδα- έχουν συχνά αντικαταστήσει τη συνάντηση στο παραδοσιακό χοροστάσι. Είναι μεγάλης συναισθηματικής αξίας για τους συμμετέχοντες, διασώζουν πολλά από τα στοιχεία των τοπικών πολιτισμών, συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ιδιαίτερης τοπικής ταυτότητας και βοηθούν στην επικοινωνία των μελών-μεταναστών με την ιδιαίτερη πατρίδα τους

Ο χορός στον ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟ

Από το Φυσικό Χώρο της πόλης, στον Ηλεκτρονικό χώρο - Παγκόσμιο χωριό

Την εποχή της παγκοσμιοποίησης, για τον κόσμο του χορού, (Σωματεία, χοροδιδάσκαλοι, ερευνητές, διοργανωτές εκδηλώσεων κλπ), είναι σημαντικής σημασίας η συγκέντρωση και η διαχείριση των πληροφοριών που σχετίζονται, είτε με τους χορούς (Μουσικές, βήματα, φορεσιές κλπ) είτε με τις χορευτικές εκδηλώσεις (Πανηγύρια, Ανταμώματα, Φεστιβάλ). Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες για τον εμπλουτισμό του ρεπερτορίου των χορευτικών τμημάτων, για επικοινωνία με άλλους φορείς και για συμμετοχή στα διάφορα φεστιβάλ.

Σήμερα το Ιντερνετ προσφέρει εύκολη προβολή πέρα από σύνορα και γεωγραφικούς περιορισμούς και την παρουσία σε αυτό που αποκαλούμε, Παγκόσμιο Χωριό του Διαδίκτυου (web ή www).

Στην εποχή του Διαδικτύου και τις Παγκοσμιοποίησης η απόσταση που μας χωρίζει από όλες τις σχετικές με το χορό πληροφορίες και την επαφή με τους φορείς που τις παρέχουν, είναι ένα κλικ στον υπολογιστή μας.

«…Η ένταξη της Ελλάδας (1981) στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμπίπτει με μια εποχή όπου ‘ο κόσμος ολόκληρος γίνεται ένα μεγάλο χωριό’, με προϊόντα και ενδιαφέροντα όλο και πιο κοινά. Η κοινότητα μικραίνει ως φυσική διάσταση αλλά επεκτείνεται στο άπειρο, από τα Μέσα Επικοινωνίας. Αρχίζοντας από το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, τα φωτογραφημένα έντυπα και φθάνοντας στην τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο ή το Ίντερνετ, η γειτνίαση δεν βασίζεται τόσο στην συνύπαρξη μέσα στον ίδιο χώρο, αλλά στην ηλεκτρονική επικοινωνία. Είναι η νέα μορφή των Οικισμών, η λεγόμενη Κυβερνο-γειτνίαση (Cyber-urbanity)….» Χάρης Καμπουρίδης «Τέχνη Πολιούχος - 2^ο Λαογραφικό Συμπόσιο Α.Ε.Χ. » Γιάννενα, Μάιος 2003

Τεντζεράκης Χρήστος

Βιβλιογραφία:

Σαρρής Νεοκλής, «Νοηματοδότηση και αξιοποίηση στοιχείων της παραδοσιακής κοινωνίας στην εποχή μας», Παραδοσιακός χορός και Λαϊκή δημιουργία, Εκδόσεις Παπαζήση ΑΕΒΕ, 1999

Τεντζεράκης Χρήστος, «Ελληνικοί χοροί: Η Μετάβαση από το αγροτικό στο αστικό Περιβάλλον», Πρακτικά 2^ου Λαογραφκού Συμποσίου, Έκδοση Αρχείο Ελληνικού Χορού, 2004

             Anna Brzozowska-Krajka. ‘Folklore in the discourse of traditional values. The creation of the future out of the past’, The Universal values and national distinctness of traditional European cultures, Lublin Poland, 2004