"ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΟΠΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ "
Ομηριάδης Αλέξανδρος
Καθ. Φ.Α., Υποψήφιος Διδάκτωρ,
Αντιπρόεδρος " Αρχείου Ελληνικού Χορού"
Στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες της μεσογείου, δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει επιστημονική έρευνα του λαϊκού χορού. Αν μάλιστα δεχτούμε τον ορισμό που δίνει για την έρευνα ο ΟΟΣΑ, ότι δηλαδή "είναι δραστηριότητες που αναλαμβάνονται με συστηματικό τρόπο με σκοπό την αύξηση του αποθέματος γνώσεων και χρήση αυτού του αποθέματος σε νέες εφαρμογές", είναι προφανές ότι η έρευνα του χορού στην Ελλάδα είναι περιορισμένης έκτασης και σίγουρα ευκαιριακή.
Στην καλύτερη περίπτωση αυτό που ονομάζουμε επιτόπια έρευνα δεν είναι άλλο από μελέτη, δηλαδή ανασυντιθεμένη παρουσίαση υπαρκτών γνώσεων, ή ακόμη απλώς" καταγραφή"," περιγραφή"," οπτική ή ηχητική αποτύπωση".
Ο λαϊκός χορός σήμερα στην Ελλάδα, που παρά την ανάπτυξή της κατορθώνει να διατηρεί ακόμη, συχνά σε κατάσταση αποδιοργάνωσης ή υπό εξαφάνιση, θεσμούς και στοιχεία που παράγουν τον λαϊκό χορό και τον πολιτισμό γενικότερα, μετατρέπεται σε νέο βασικό αντικείμενο έρευνας της κοινωνιολογίας.Σ ένα χώρο αποκομμένο από τα αστικά κέντρα όπου ο πολιτισμός του γίνεται αντικείμενο ερευνητικού ενδιαφέροντος, αυξάνεται και η πίεση για συγκέντρωση στοιχείων.
Δύο κυρίως είναι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να γίνει μια επιτόπια έρευνα. Η πρώτη απαιτεί την άμεση συμμετοχή μας στα χορευτικά δρώμενα του χωριού, (είτε σαν χορευτές είτε σαν απλοί παρατηρητές) και η δεύτερη μέθοδος πληροφόρησης είναι αυτή της συνέντευξης σε ηλικιωμένους.
Ο ερευνητής συχνά συναντά δυσχέρειες στη πρώτη επαφή και «ανάκριση» με τον ντόπιο πληθυσμό εξ\' αιτίας της άγνοιας εκ μέρους του ερευνητή βασικών στοιχείων που διέπουν τους κανόνες συμπεριφοράς και φιλοξενίας της τοπικής κοινωνίας.Για την επιτυχία της επιτόπιας έρευνας, σημαντικός παράγοντας είναι η γνώση του τόπου, η κατανόηση και ο σεβασμός του πολιτισμού του από τον ερευνητή. Η λανθασμένη διαδικασία και μέθοδος προσέγγισης ενός χώρου δεν είναι μόνο επικίνδυνη για την πιστότητα των στοιχείων που συλλέγει κάποιος για τη δική του έρευνα αλλά υποσκάπτει και την εργασία του επόμενου ερευνητή, είτε για την περίπτωση όπου οι πληροφορίες αυτές να χρησιμοποιηθούν σε επόμενες εργασίες, είτε για τις άσχημες εντυπώσεις που αφήνει ο πρώτος, στο χώρο που διερευνά.
Στην ποιοτική έρευνα, ο ερευνητής βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνιακή διαδικασία, αφού συναλλάσσεται με ανθρώπους και όχι με αριθμούς. Η συνέντευξη, που αποτελεί τη βασικότερη μέθοδο της, για να μπορέσει να αποφέρει ικανοποιητικά δεδομένα απαιτεί να γίνεται σε βάθος και να στηρίζεται σε όσο το δυνατόν λιγότερες υποθέσεις. Η επιτόπια έρευνα, που βασίζεται προσωπικές συνεντεύξεις, μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα κομμάτι της προφορικής ιστορίας του τόπου και δίνει την ευκαιρία να εκφραστούν μέσα απ’ αυτήν σημασίες, αξίες, ερμηνείες και υποκειμενικές εμπειρίες. Η δυνατότητα να αποκαλυφθεί κάτι που ο ερευνητής δεν είχε σκεφτεί κατά τον σχεδιασμό της έρευνας είναι ένα από τα πλεονεκτήματα της μεθόδου.
Ο πληροφοριοδότης, ακόμα και ο αναλφάβητος φέρνει την εσωτερικευμένη γνώση του πολιτισμού του και συχνά μια διαφορετική , αντίληψη το ίδιο αξιόλογη με την αντίληψη του ερευνητή. Αποδείχτηκε στις ανθρωπιστικές επιστήμες πως η ιστορία γράφεται ακόμα και από άτομα που δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση και ότι ο τρόπος αφήγησης(χειρονομίες, μορφασμοί) είναι το ίδιο σημαντικός με το περιεχόμενο.[5]
Πρέπει βέβαια να έχουμε υπόψη μας ότι η προφορική μαρτυρία είναι επιλεκτική γιατί βασίζεται στην μνήμη και το συνηθισμένο επιχείρημα κατά της προφορικής ιστορίας είναι ότι οι άνθρωποι θυμούνται λανθασμένα. Όμως τα θέματα γύρω από τους παραδοσιακούς χορούς, που θα μας αφηγηθεί ο πληροφοριοδότης, είναι αυτά που ο ίδιος θεωρεί σημαντικά και ως εκ τούτου η επιλεκτική μνήμη είναι πλεονέκτημα. Πολλοί, που δεν ασχολήθηκαν με την επιτόπια έρευνα, θεωρούν ότι οι πληροφορίες, μπορούν ανά πάσα στιγμή να αντληθούν με μια και μόνη επίσκεψη στο χωριό που τους αφορά.
Πράγματι οι πληροφορίες είναι εκεί και μας περιμένουν. Το να τις κάνουμε όμως κτήμα μας εξαρτάται από τους παράγοντες που προσπαθεί
ν\' απαριθμήσει η παρούσα εργασία.
Παράγοντας 1ος. Οι πηγές πληροφόρησης και η εγκυρότητά τους.
Έχουν περάσει 40 περίπου χρόνια από τότε που ο R.Lange εξέδωσε τους πρώτους οδηγούς για την έρευνα του παραδοσιακού χορού που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται τόσο στην Ελλάδα αλλά και σ’ όλον τον κόσμο αποτελώντας χρήσιμο εργαλείο για την καταγραφή των στοιχείων του παραδοσιακού χορού. Πάρα πολλοί ερευνητές βασίστηκαν στις πρώτες αυτές υποδείξεις στην οργάνωση της έρευνάς τους, επιτρέποντάς τους παράλληλα να κατανοήσουν τη δομή και τις λειτουργίες του χορού.
Με βάση τις προτροπές του R.Lange μια έρευνα συνοδεύεται από μελέτη της κουλτούρας της περιοχής και της παράδοσής της μέσα από το διαθέσιμο υλικό -πληροφοριακό ή έντυπο- που αφορά τον χορό και την μουσική του τόπου.
Η μεθοδολογική προσέγγιση του χωριού μπορεί να πραγματοποιηθεί με δύο κύριες πηγές πληροφοριών: την Αθήνα, όπου υπάρχει μια σχετική βιβλιογραφία και συλλέγονται επίσημα στατιστικά στοιχεία, και την ίδια την επαρχία, όπου οι πηγές εντοπίζονται στα ληξιαρχεία εκκλησίας, σχολείου, κοινότητας κτλ . Η έλλειψη μελετών ή μονογραφιών δυσκολεύουν την επιτόπια έρευνα αν δεν την καθιστούν αδύνατη και εμποδίζουν τους συνομιλητές να ξετυλίξουν τις πραγματικές τους γνώσεις-απόψεις.
Το πρώτο ερώτημα που θα πρέπει ν\' απαντηθεί λοιπόν είναι αν υπάρχει σύγγραμμα από προηγούμενη έρευνα και αν αυτή είναι αξιόπιστη ή "επιδερμική". Ο βασικός προβληματισμός όσων θέλουν ν\' ασχοληθούν με την έρευνα είναι αν πρέπει να περάσουν από κάποιο χώρο που προηγήθηκε άλλος ερευνητής. Η απάντηση σε κάθε περίπτωση είναι "ναι". Ακόμα και από τον πιο έμπειρο και επιστημονικά καταρτισμένο ερευνητή υπάρχει περίπτωση να ξεφύγουν σημαντικές πληροφορίες λόγω των προβλημάτων και αστάθμητων παραγόντων που παρουσιάζονται κατά την επιτόπια έρευνα.
Συνήθως όμως τα συγγράμματα που ασχολούνται με κάποιο χωριό ή περιοχή είναι εκδόσεις κάποιων συλλόγων ή και ιδιωτών που θέλουν να παρουσιάσουν πολιτιστικό έργο και δεν τους απασχολούν λεπτομέρειες που ίσως είναι σημαντικές. Βιβλία επίσης με λαογραφικό περιεχόμενο έχουν γράψει κατά καιρούς δάσκαλοι στα πλαίσια εργασιών τους για τον τόπο τους ή για τα χωριά που διορίστηκαν αλλά επικεντρώνονται μόνο σε ιστορικά στοιχεία και παραμελούν την μουσικοχορευτική παράδοση κυρίως από άγνοια ή αδυναμία να την προσεγγίσουν.
Σ\' αυτή την περίπτωση καλύτερα να μη θεωρούμε τίποτα δεδομένο από τις προηγούμενες μελέτες αν δεν το ξαναρωτήσουμε και εμείς οι ίδιοι. Έτσι και διασταύρωση γίνεται και επισημαίνονται λάθη και παραλείψεις. Διαβάζοντας μια αξιόπιστη μονογραφία ,τροποποιούμε το ερωτηματολόγιο που θα απευθύνουμε στους κατοίκους συγκρίνοντας όσα αναφέρει η προηγούμενη μελέτη με τις απαντήσεις που θα μας δώσουν. Ένα σωστό ερωτηματολόγιο προϋποθέτει γνώση του χώρου και του αντικειμένου, ενώ παράλληλα προσανατολίζει τη συνομιλία προς την κατεύθυνση που επιλέχθηκε.
Έχει τύχει να βρούμε σημαντικές διαφοροποιήσεις σ’ αυτά που μας είπαν από αυτά που διαβάσαμε . Αυτό ίσως να οφείλεται μερικές φορές στις διαφορετικές εμπειρίες και γνώσεις των εκάστοτε ερωτηθέντων ή ακόμα στην βιαστική και μη εμπεριστατωμένη προηγούμενη έρευνα.
Παράγοντας 2ος. Η πρώτη επαφή με το χωριό, δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης
Σ’ ένα άγνωστο χωριό, καλό θα ήταν γίνει μια προεργασία που θα χρησιμοποιηθεί σαν θεωρητικό υπόβαθρο για μια ουσιαστική, διείσδυση στον υπό διερεύνηση χώρο. Αυτή η διείσδυση μπορεί απλά να ξεκινήσει με κάποιο άτομο που κατάγεται από το χωριό που θα επικεντρώσουμε την έρευνά μας και το οποίο εμείς ή γνωρίζουμε από παλαιότερα ή το γνωρίζουμε τις πρώτες μέρες της έρευνας. Θα πρέπει να είναι κοινωνικός, αποδεκτός από την πλειοψηφία και αν είναι δυνατόν να γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα που θα προσφέρουν γνώσεις στον ερευνητή.
Για να εφαρμόσουμε αποτελεσματικά την έρευνά με τη μέθοδο της συμμετοχής στα δρώμενα των κατοίκων ενός χωριού, βασικός γνώμονας είναι η συμπεριφορά μας στον κοινωνικό τους χώρο (πανηγύρι, γάμος κ.λ.π.), ο σεβασμός των πολιτισμικών ομάδων και της προσωπικότητας του καθενός που μετέχει στις τοπικές εκδηλώσεις.
Δεν θα ξεχάσω την επέμβαση που προσπάθησε να κάνει ένας «ερευνητής» στο πανηγύρι του Φλάμπουρου των Σερρών, όταν παρήγγειλε τους μουσικούς να παίξουν τον χορό «αϊντίν» για να τον βιντεοσκοπήσει την στιγμή που οι κάτοικοι του χωριού χόρευαν κάποιον άλλο σκοπό. Σχεδόν αναμενόμενη και ανάλογη ήταν η αντίδραση των ντόπιων μουσικών που ενοχλήθηκαν από την αυθάδεια του απρόσκλητου. Περίμενε πάνω από μια ώρα με την κάμερα σε ετοιμότητα, για να εισακουστεί η παραγγελιά του, αλλά μάταια. Μόλις μάζεψε τα σύνεργα της δουλειάς του απογοητευμένος και ξεκίνησε να φύγει έπαιξαν επιδεικτικά τον συγκεκριμένο χορό.
Θεωρείται πράγματι από τα βασικά στοιχεία στην επιτόπια έρευνα η δημιουργία αμοιβαίας εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ερευνητή και το κοινωνικό σώμα του χωριού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με συχνές επισκέψεις ή με την παραμονή μας όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο κοντά στους ανθρώπους για τους οποίους ενδιαφερόμαστε. Το γεγονός αυτό θα μας επιτρέψει να εξοικειωθούμε μαζί τους και με τις συνήθειες τους, τον κώδικα ζωής και επικοινωνίας, αλλά και να συμμετέχουμε ενεργά στις δραστηριότητες τους.
Παράγοντας 3ος Ο τρόπος άντλησης των πληροφοριών από συνεντεύξεις και η διασταύρωσή τους.
Η επιτόπια έρευνα που είναι η δεύτερη πηγή πληροφόρησης και η πιο σημαντική, αποτελεί το κύριο σώμα της έρευνας και αρχίζει από τη στιγμή που εγκαταλείπουμε το γραφείο ή το δικό μας χώρο εργασίας η ζωής και ερχόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με τους κατοίκους και τον πολιτισμό της περιοχής που ενδιαφερόμαστε.
Τα παλιότερα χρόνια η σχέση ερευνητή με τον πληροφοριοδότη ήταν σχέση υποκειμένου με αντικείμενο καθώς ο πρώτος έπαιζε τον ρόλο της αυθεντίας που θα έδινε έμφαση ή θα αγνοούσε ορισμένες πλευρές της χορευτικής παράδοσης. Όταν επικαλείται κάποιος τον τίτλο του επιστήμονα, εμποδίζει τους απλούς ανθρώπους να φέρουν εύκολα αντίρρηση και να προβάλουν τις αμφιβολίες τους. Μπορεί έτσι ο ερευνητής να βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση, αλλά και οι δυο γνωρίζουν την δυσκολία που προκύπτει στην προσπάθεια να κατανοήσει ο ένας τον άλλον.
Τους άντρες μπορείς να τους συναντήσεις κάποιες ώρες συγκεντρωμένους στο καφενείο του χωριού ή στα Κ.Α.Π.Η. και μέσα στο κλίμα της χαλαρότητας του χώρου και συντροφιάς πετυχαίνουμε ευκολότερα την ανάκληση των αναμνήσεων με καλά αποτελέσματα. Αυτό συμβαίνει όμως όταν συμμετέχουν στην κουβέντα οι περισσότεροι ή ένα μεγάλο μέρος από τους θαμώνες όπου ή θα συμφωνήσουν οι απαντήσεις τους ή θα έρθουν σε γόνιμη αντιπαράθεση. Για να κουβεντιάσουμε με ένα άτομο είναι προτιμότερο να επιλέξουμε ένα ήσυχο μέρος μακριά από το θόρυβο των ζαριών και την περιέργεια των υπολοίπων
.Όταν θέλουμε να μιλήσουμε με τις γυναίκες του χωριού θα πρέπει να τις ζητήσουμε να συγκεντρωθούν σ’ ένα χώρο που θα αισθάνονται άνετα αφού πρώτα τους δώσουμε να καταλάβουν το σκοπό μας. Το γραφείο του πολιτιστικού συλλόγου, αν υπάρχει, ή σε μια αίθουσα του κοινοτικού καταστήματος που θα φροντίσουμε να μας παραχωρηθεί, είναι οι πιο κατάλληλοι χώροι για την συνέντευξη. Το σπίτι τους βέβαια είναι ιδανικό μέρος να επισκεφτούμε κάποιους ηλικιωμένους αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να πάμε κατόπιν συστάσεων και με ραντεβού. Θυμάμαι την αντίδραση των γειτόνων μιας ηλικιωμένης στο Χαρωπό Σερρών που όταν πηγαίναμε κάποια μέρα να την επισκεφθούμε, σχεδόν μας ανακρίνανε με επιθετικές διαθέσεις, μέχρι να εξακριβώσουν τις προθέσεις μας.
Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όσοι ασχολούνται με την έρευνα είναι η διασταύρωση των πληροφοριών. Δεν πρέπει ν’ αρκούνται στη συνέντευξη ενός μόνο ατόμου, για βγάλουν συμπεράσματα από τα λεγόμενά του, αλλά όπου είναι δυνατόν να συγκεντρώνουν προφορικό υλικό από πολλούς.
Βασικό μέλημα του ερευνητή είναι να κάνει τους σωστούς χειρισμούς στην προσέγγιση των κατοίκων προσέχοντας τους τρόπους του ακόμα και το λεξιλόγιό του. Πάνω απ’ όλα δίνουμε εξετάσεις διακριτικότητας και ευγένειας στους ανθρώπους που πρόκειται να μας ανοίξουν ένα μέρος της καρδιάς τους κάνοντας μια κατάθεση ψυχής με την ανασκόπηση της ζωής τους από την οποία περιμένουμε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.
Ολόκληρη διαδικασία προσέγγισης των ανθρώπων, ενός δίγλωσσου χωριού του Νομού Σερρών, πήγε χαμένη με μια μόνο φράση που είπε η συνεργάτης μου. Μέσα στην κουβέντα που αρχίσαμε με τον γραμματέα της κοινότητας ανέφερε στις προτιμήσεις της πως της αρέσουν οι σερραϊκοί και γενικά οι βαλκανικοί χοροί. Με την εντύπωση της σύνδεσης των ντόπιων χορών τους μ\' αυτούς των Βαλκανίων, οι κάτοικοι προβληματίστηκαν και έγιναν εξαιρετικά φειδωλοί στις απαντήσεις τους, τόσο, που στάθηκε αδύνατο να ολοκληρωθεί η καταγραφή.
Άλλοι πάλι, που ασχολούνται με την επιτόπια έρευνα, για να δελεάσουν και να εντυπωσιάσουν τους πληροφοριοδότες υπόσχονται πολλές φορές πράγματα που είτε είναι δύσκολο να επιτευχθούν, είτε μετά από λίγο τα ξεχνούν.
Σε μια ανάλογη κατάσταση μπλέχτηκε ένας καθηγητής όταν πήρε μαζί κάποια συνάδελφο του, που κι αυτή ήθελε να μάθει τα τραγούδια και τους χορούς ενός χωριού στο οποίο είχαν γίνει ήδη οι πρώτες επαφές. Αφού την σύστησε στους ηλικιωμένους του χωριού, πήρε την πρωτοβουλία και άρχισε να τους τάζει παραστάσεις, δημοσιότητα, προβολή και άλλα παρόμοια που όπως ήταν φυσικό τους ενθουσίασαν. Επειδή όμως τους υποσχέθηκε τόσα που όπως ήταν φυσικό αθετήθηκαν, δημιουργήθηκε κλίμα αμφισβήτησης στο χωριό και για τον καθηγητή που άρχισε την έρευνα, καταλογίζοντάς του περισσότερες ευθύνες απ’ ότι του αναλογούσαν.
Παράγοντας 4ος. Η διάθεση του πληροφοριοδότη.
Είναι πολύ σημαντικό να πετύχουμε τον πληροφοριοδότη μας σε στιγμές ηρεμίας, ώστε η συνέντευξη να θυμίζει φιλική συζήτηση παρά ανάκριση . Αν λάβουμε υπόψη το προχωρημένο της ηλικίας του, σε συνδυασμό με κάποια προσωπικά προβλήματά του, εύκολά καταλαβαίνουμε πως ο χρόνος που θα πρέπει ν’ ασχοληθούμε είναι πολλαπλάσιος απ’ αυτόν που αρχικά υπολογίσαμε. Οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας έχουν διάθεση για κουβέντα, το ερώτημα είναι όμως αν εμείς έχουμε τον χρόνο και την υπομονή να τους ακούσουμε. . Δεν είναι λίγες οι φορές που καλούμαστε να παίξουμε τον ρόλο του παρηγορητή για τον χαμό κάποιου προσφιλούς του προσώπου, ή το υποκατάστατο του παιδιού του που έχει να τους επισκεφτεί αρκετό καιρό.
Είναι σημαντικό να δοθεί η ευκαιρία στον πληροφοριοδότη να αναφερθεί σε θέματα που δεν έχουν προβλεφθεί κατά τον σχεδιασμό της συνέντευξης. Προσφέρεται έτσι η δυνατότητα να αναδυθεί αναπάντεχα μια πολύτιμη ευκαιρία εκεί που κανείς δεν το περιμένει. Ο αφηγητής πρέπει ν’ αφήνεται ελεύθερος να εκφράσει τα γεγονότα της ζωής του που ήταν συνδεμένα με τον χορό, και τα γεγονότα της συλλογικής ιστορίας που επέδρασαν στην χορευτική παράδοση του τόπου του. Ό,τι επιλέγει ο πληροφοριοδότης να συζητήσει, ο τρόπος που χειρίζεται ένα θέμα, οι αντιδράσεις του, η σημασία που αποδίδει σε αυτό και τα συμπεράσματα που προβάλλει, όλα αυτά δίνουν μια συνοχή στην προφορική μαρτυρία. Αβίαστα πρέπει να ανακαλέσει από την μνήμη του τα γεγονότα που επιθυμούμε να μάθουμε πράγμα που θα το αρνηθεί πεισματικά όταν μας εκλάβει σαν κάποιους που εισβάλουν στην ηρεμία της μέρας του για προσωπικό τους και μόνο όφελος.
Εδώ διαφαίνεται ο ρόλος, η αξία και το ταλέντο του ερευνητή που αναλαμβάνει το πραγματικά δύσκολο έργο για την οικοδόμηση μιας συνέντευξης που θα φέρει σε θέση τον συνομιλητή του να εξιστορήσει την εποχή της νιότης του Πολλές φορές αυτός που δίνει την συνέντευξη είναι αντίθετος με μια βιντεοσκόπησή του ή μια μαγνητοφώνηση της συνομιλίας του πράγμα που φυσικά πρέπει να σεβαστούμε δίχως να χρησιμοποιήσουμε «κρυφή κάμερα» που παραπέμπει σε αστυνομικό ρεπορτάζ.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωσή ενός 95χρονου από το Σιτοχώρι Σερρών που επειδή είχε ένα τραύμα στο πρόσωπό του, αρνήθηκε πεισματικά να βιντεοσκοπηθεί, ούτε και ήθελε να μας μιλήσει, υποσχόμενος να ξανασυναντηθούμε την άλλη βδομάδα.Η συνάντηση αυτή δεν έγινε ποτέ επειδή μας πρόλαβε μια ξαφνική ασθένειά του που εξ’ αιτίας της ο γέροντας κατέληξε. Ήταν μια ζωντανή ιστορία, όπως έλεγαν οι συγχωριανοί του. Μια ιστορία όμως που ποτέ δεν ευτυχήσαμε να μάθουμε κι’ εμείς.
Το παράδειγμα αυτό χρησιμοποιήθηκε για να γίνει αντιληπτό σε όσους δεν ασχολήθηκαν με την συλλογή πρωτογενούς προφορικού υλικού, πως λίγος χρόνος απομένει πια για συγκέντρωσή του.
Παράγοντας 5ος. Ο διαθέσιμος χρόνος του ερευνητή.
Ο μεγαλύτερος εχθρός και καθοριστικός παράγοντας της έρευνας είναι ο χρόνος που πιέζει ασφυκτικά αυτούς που ασχολούνται με την συλλογή πληροφοριών για δύο λόγους:
Ο πρώτος λόγος είναι, πως σε γενικές γραμμές η πρώτη γενιά των ανθρώπων που βίωσαν τον λαϊκό μας πολιτισμό χάνονται ο ένας μετά τον άλλον. Με μια απλοποιημένη σκέψη, μας μένει μια πενταετία ν’ ασχοληθούμε με την συγκέντρωση πρωτογενούς προφορικού υλικού, αφού οι άνθρωποι που μπορούν να μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες, χάνονται ο ένας μετά τον άλλο ή λόγω γήρατος δεν είναι σε θέση να θυμηθούν λεπτομέρειες που μας ενδιαφέρουν.
Ο δεύτερος λόγος είναι πως πολλοί ερευνητές, έχουν αναλάβει να κάνουν πολιτιστική χαρτογράφηση σε μεγάλες περιοχές. Αν σκεφτούμε κάποιον από την Αθήνα που έρχεται να καταγράψει την παράδοση των Σερρών, και υπολογίσουμε ότι θα πρέπει να επισκεφτεί έστω από μια φορά όλα τα χωριά του νομού, που υπερβαίνουν τα 150, εύκολα αντιλαμβανόμαστε πως πρέπει να μετακομίσει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.
Πόσοι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν; Ποιος ερασιτέχνης θα θυσίαζε τόσο χρόνο και χρήμα μόνο για προσωπική του ικανοποίηση;
Το ζητούμενο σε μια επιτόπια έρευνα είναι να πάρουμε όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούμε στο συντομότερο δυνατό χρόνο. Ειδικά από όσους ενδιαφέρονται να καταγράψουν τα λαϊκά δρώμενα μιας ολόκληρης περιοχής ή ακόμα ενός Νομού ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά. Το ερώτημα που βασανίζει συνέδρια και συμπόσια, ποιος δηλαδή είναι εκείνος που είναι ικανός να συγκεντρώσει πρωτογενές λαογραφικό μπορεί ν’ απαντηθεί με τον πιο απλό τρόπο. ΟΛΟΙ. Μπορεί κάποιος που ενδιαφέρεται για την επιτόπια έρευνα, να έχει σημαντικά αποτελέσματα, ακόμα και αν κινηθεί ερασιτεχνικά, όταν ο ειδικός επιστήμονας του υποδείξει τον τρόπο. Την δυνατότητα να φέρει ένα άγαλμα στην επιφάνεια την έχει ο κάθε σκαφτιάς όταν ο αρχαιολόγος του δείξει τον τόπο που θα εργαστεί και τρόπο να το φέρει στην επιφάνεια χωρίς να το καταστρέψει. Με μεράκι, στοιχειώδεις γνώσεις, υποδείξεις από ειδήμονες, που έχουν την απαραίτητη πείρα και με υποτυπώδη τεχνολογικό εξοπλισμό μπορούμε όλοι μας να βάλουμε ένα λιθαράκι στην δημιουργία υποδομής για την έρευνα της λαϊκής μας παράδοσης.
Εδώ καλούνται να παίζουν τον ρόλο του κύτταρου της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς οι πολιτιστικοί σύλλογοι που άλλωστε είναι και ο λόγος ίδρυσής τους. Η συνεργασία τους με τους ερευνητές που θα θελήσουν ν\' ασχοληθούν με την συλλογή και αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας τον τόπο τους κρίνεται επιβεβλημένη.
Πανεπιστήμια, Δήμοι, και κυρίως οι πολιτιστικοί σύλλογοι επιβάλλεται να εμπλακούν στον τομέα της επιτόπιας έρευνας που δεν θα σταματά μόνο στη συλλογή πρωτογενούς υλικού, αλλά στην ταξινόμησή του από ειδικούς επιστήμονες και στη διάδοσή του από καλά επιμορφωμένους δασκάλους του παραδοσιακού χορού.
Ομηριάδης Αλέξανδρος
Καθ. Φ. Αγωγής, Υποψήφιος διδάκτωρ
Αντιπρόεδρος "Αρχείου Ελληνικού Χορού"
Νέος Σκοπός- Σέρρες 62
[2]
|
;)
Προφιλ 